DZIECIĘCE KLIMATY: ADHD. Wczesna identyfikacja i interwencja

Małe dzieci z ADHD to książka skierowana głównie do profesjonalistów: psychologów szkolnych, klinicznych, pedagogów specjalnych i terapeutów, ale może okazać się przydatna również dla rodziców pragnący z zwiększą świadomością kierować rozwojem swoich dzieci z problemem ADHD. Pierwsze podejrzenia choroby pojawiają się zazwyczaj w przedszkolu, gdy zachowanie dziecka jest odmiennie od jego rówieśników... Dla powodzenia leczenia ma znaczenie czas określenia stanu chorobowego dziecka: im szybciej udzielimy mu pomocy, tym wcześniej uchronimy je przed negatywnymi skutkami wiążącymi się z występowaniem objawów typowych dla dzieci nadpobudliwych.

"Zachowania symptomatyczne dla zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi (attention defi cit hyperactivity disorder – ADHD) w znacznym stopniu pogarszają funkcjonowanie behawioralne, rodzinne, szkolne i zdrowotne małych dzieci. Problemy związane z ADHD pojawiają się zazwyczaj we wczesnym wieku i zwykle mają charakter przewlekły (Lahey i in., 2004; Massetti i in., 2008; Pierce i in., 1999). Dzięki rozwojowi diagnostyki zwiększyła się trafność wczesnego rozpoznawania, więc zastosowanie interwencji we wczesnym dzieciństwie stwarza najlepszą możliwość zapobiegania znacznym deficytom, pozwala zredukować zapotrzebowanie na interwencje medyczne oraz poprawia umiejętności związane z gotowością szkolną. (...) Istnieją silne przesłanki teoretyczne i empiryczne przemawiające za potrzebą identyfikacji małych dzieci dotkniętych bądź zagrożonych tym zespołem w celu zmniejszenia towarzyszących mu problemów i zapobiegania poważniejszym negatywnym następstwom. ADHD to zaburzenie ekternalizacyjne charakteryzujące się nieadekwatnym rozwojowo stopniem zaburzeń uwagi oraz nadruchliwości i impulsywności (American Psychiatric Association, 2000). (...) ADHD powiązane jest z istotnym upośledzeniem funkcjonowania szkolnego, społecznego i zawodowego, które w większości przypadków utrzymuje się przez całe życie (Barkley, 2006). Dlatego opracowanie i wdrożenie skutecznych interwencji jest bardzo ważne, a ostatnio zaczęto też podkreślać znaczenie jak najwcześniejszego rozpoznawania i poddawania terapii dzieci dotkniętych ADHD. (...) [Wstęp, s. 11]

Małe dzieci z ADHD mogą częściej korzystać z usług medycznych w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami z co najmniej dwóch przyczyn. Po pierwsze, wydaje się, że są bardziej niż przeciętnie narażone na obrażenia fizyczne i przypadkowe zatrucia, przypuszczalnie z powodu wysokiego poziomu zachowań impulsywnych i nadmiernej ruchliwości (Hartsough i Lambert, 1985; Lahey i in., 1998; Mitchell, Aman, Turbott i Manku, 1987; Szatmari, Oxford i Boyle, 1989). Na podstawie ocen dokonywanych przez cztery lata Lahey i in. (2004) stwierdzili, że małe dzieci z ADHD są siedmiokrotnie bardziej narażone na odnoszenie przypadkowych obrażeń niż ich rówieśnicy bez ADHD. Ponadto obrażenia dzieci z ADHD częściej są poważne (łącznie z utratą przytomności) niż obrażenia dzieci bez ADHD (DiScala, Lescohier, Barthel i Li, 1998; Lahey, 2000). Związek między ADHD a przypadkowymi obrażeniami wydaje się najmocniejszy u dzieci z podtypem nadruchliwości i nadmiernej impulsywności (Lahey i in., 1998) i nasilany jest przez agresywność (Bijur, Golding, Haslum i Kurzon, 1988; Davidson, Hughes i O’Connor, 1988). Po drugie, podobnie jak niektóre starsze dzieci z ADHD, również i część dzieci w wieku przedszkolnym z ADHD przyjmuje leki psychotropowe (np. metylofenidat) w celu zredukowania objawów zaburzenia. (..) Ponadto 17% badanych przez Laheya i współpracowników (2004) dzieci w wieku 4–7 lat z ADHD miało przepisane leki psychostymulujące w momencie pierwszej oceny, a trzy lata później odsetek ten wzrósł do 48,4%. Można zatem przypuszczać, że znaczny odsetek dzieci z ADHD zażywa leki psychostymulujące, które wymagają nadzoru lekarskiego. [Kwestie medyczne, s. 21-22] 

Dla większości małych dzieci przedszkole lub żłobek stanowią pierwsze ustrukturowane otoczenie, w którym spędzają sporo czasu, ucząc się i wchodząc w interakcje z rówieśnikami. Lata przedszkolne to bardzo ważny okres, kiedy zaczynają kształtować się umiejętności społeczne i szkolne będące fundamentem przyszłego rozwoju dzieci. Z badań wynika, że małe dzieci, które opanowały umiejętności społeczne oraz te związane z gotowością szkolną, radzą sobie o wiele lepiej w całej karierze szkolnej niż dzieci z wczesnymi deficytami w tych obszarach (Campbell i Ewing, 1990; Dishion, French i Patterson, 1996; Hinshaw i Anderson, 1996). Lata przedszkolne stanowią więc odpowiedni czas na dopilnowanie, żeby dzieci były w pełni przygotowane do dalszej edukacji. Z badań wynika, że coraz więcej dzieci rozpoczyna przedszkole z problemami społecznymi, emocjonalnymi i behawioralnymi. (...) 21% przedszkolaków spełnia kryteria diagnostyczne jakiegoś zaburzenia z powodu problemów z zachowaniem, a objawy 9% dzieci można zaklasyfikować jako poważne. Dane te wskazują, że nauczyciele wychowania przedszkolnego i opiekunowie ze żłobków muszą być przygotowani nie tylko na organizowanie zwykłych zajęć, które stanowią podstawę późniejszej nauki, lecz także posiadać umiejętności radzenia sobie ze złożonymi problemami społecznymi, behawioralnymi i związanymi z uczeniem się, które występują w dzisiejszej populacji małych dzieci. [Strategie interwencji behawioralnej w przedszkolu, s. 100]"

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD) to problem, z którym boryka się wielu wychowawców. Jak pokazują autorzy Małych dzieci z ADHD, kluczem do jego rozwiązania jest wczesne rozpoznanie objawów i natychmiastowa reakcja. Według dr. George’a J. DuPaula i dr Lee Kern, wielu problemów związanych z wychowywaniem dzieci z ADHD można uniknąć dzięki wczesnej interwencji. W związku z tym, kładą oni szczególny nacisk na sposoby identyfikacji tego zaburzenia i strategie interwencji behawioralnej w celu przeciwdziałania pogłębianiu się jego objawów. Autorzy Małych dzieci skupiają się na behawioralnych możliwościach rozwiązywania problemów dzieci z nadpobudliwością tak, by możliwe było opóźnienie bądź wykluczenie podjęcia leczenia farmakologicznego. 

Preferowane przez autorów strategie interwencji behawioralnej zostały przeanalizowane na dwu poziomach: w środowisku domowym i w przedszkolu. Badacze przedstawiają również sposoby wzmacniania umiejętności szkolnych u dzieci z ADHD i wskazówki, do których powinni zastosować się opiekunowie, by zapewnić swoim wychowankom bezpieczeństwo. Publikacja nie tylko stanowi wykład wszechstronnego programu wczesnej interwencji dla małych dzieci z ADHD, lecz także porusza kwestię wspierania rodzin, w których te dzieci się wychowują. Opisane w książce podejście opiera się na badaniach empirycznych – Georg DuPaula i Lee Kern prezentują liczne przykłady zastosowania swoich metod w praktyce.


Zabieram się za lekturę i wrócę do Was z recenzją...